Gleba — Zapomniane zasoby
"Gleba jest kluczowym ogniwem między globalnymi problemami środowiskowymi, takimi jak zmiany klimatu, gospodarka wodna czy utrata bioróżnorodności"
José Luis Rubio, przewodniczący Europejskiego Towarzystwa Ochrony Gleb
Dlaczego powinienem troszczyć się o glebę?
Grunt, błoto, glina, ziemia, gleba: mamy na nią wiele określeń, lecz tylko kilka oddaje jej sprawiedliwość. W dzisiejszym świecie wielu z nas dosłownie straciło kontakt z glebą. Lecz gleba to żywa skóra ziemi okrywająca skalne podłoże i umożliwiająca życie na naszej planecie. Podobnie jak powietrze czy woda, gleba stanowi część systemu utrzymującego nas przy życiu.
Nasi przodkowie mieli znacznie bliższą więź z glebą. Wielu pracowało na niej każdego dnia. Zarówno wtedy, jak i teraz gleba odgrywała decydującą rolę w zapewnianiu żywności. W przeszłości nie zdawano sobie sprawy z kluczowej roli, jaką odgrywa gleba w zmianach klimatu, służąc jako ogromny, naturalny „pochłaniacz” węgla.
Gleba a węgiel
W glebie zgromadzone jest dwukrotnie więcej węgla organicznego niż w roślinności. Gleby w UE zawierają ponad 70 mld ton węgla organicznego, czyli około 7% całkowitego globalnego budżetu węglowego. Ponad połowa węgla zgromadzonego w ziemi na terytorium UE znajduje się w torfowiskach Finlandii, Irlandii, Szwecji i Wielkiej Brytanii.
Ta wielkość nabiera znaczenia, kiedy pomyśli się, że państwa członkowskie UE emitują 2 mld ton węgla rocznie ze wszystkich źródeł. Gleba zatem odgrywa decydującą rolę w zmianach klimatu. Nawet znikomy odsetek węgla rzędu 0,1% wyemitowany z gleb europejskich do atmosfery równoważny jest emisji węgla przez dodatkowe 100 mln pojazdów na drogach. A to oznacza zwiększenie unijnej floty samochodowej o połowę.
Materia organiczna gleby
Materia organiczna gleby jest jej najważniejszą częścią, jeśli chodzi o zależności między glebą a pochłanianiem węgla. Jest to suma materii żywej i martwej w glebie; zaliczają się do niej szczątki roślin i mikroorganizmy. To bardzo cenny zasób, który realizuje podstawowe funkcje dla środowiska oraz gospodarki. Jest to możliwe, gdyż jest całym ekosystemem w skali mikroskopijnej.
Materia organiczna gleby to podstawowy czynnik odpowiadający za żyzność gleby. Jest eliksirem życia, zwłaszcza życia roślin. Wiąże składniki odżywcze w glebie, magazynuje je i udostępnia roślinom. Znajdują tu swój dom organizmy glebowe, od bakterii po dżdżownice i owady, którym umożliwia przemianę szczątków roślin. Materia organiczna umożliwia zachowanie składników odżywczych, które mogą pobierać rośliny, w tym uprawy. Utrzymuje również strukturę gleby, a przez to poprawia jej właściwości infiltracyjne, zmniejsza parowanie, zwiększa zdolność magazynowania wody i zapobiega zagęszczaniu. Ponadto materia organiczna gleby przyspiesza rozkład zanieczyszczeń i wiąże je w swojej strukturze, zmniejszając ryzyko ich wymywania.
Pustynie przenoszą się do Europy
Proces „pustynnienia” – następujący, kiedy żyzna, zdrowa gleba zostaje wyjałowiona ze składników odżywczych w takim stopniu, że traci zdolność do podtrzymywania życia, a nawet może zostać rozwiana – jest bardzo drastyczną ilustracją jednego z problemów, jakie dotyczą gleb w Europie.
„Naturalne warunki: jałowość, zmienność i obfitość opadów deszczu, podatność gleb na zagrożenia oraz długi rejestr przeszłych i teraźniejszych oddziaływań człowieka powodują, że na ogromnych obszarach południowej Europy zachodzi proces pustynnienia” – mówi José Luis Rubio, przewodniczący Europejskiego Towarzystwa Ochrony Gleb oraz szef placówki badań gleb współprowadzonej przez Uniwersytet Walencji oraz miasto Walencja.
W Europie południowej, środkowej i zachodniej 8% terytorium, czyli około 14 mln hektarów obecnie przejawia wysoką podatność na pustynnienie. Jeśli wziąć też pod uwagę umiarkowaną podatność na to zjawisko - obszar ten zwiększa się do ponad 40 mln hektarów. Do najbardziej dotkniętych pustynnieniem państw należą Hiszpania, Portugalia, południowa Francja, Grecja i południowe Włochy.
Stopniowa degradacja gleby na skutek erozji, utrata materii organicznej, zasolenie lub niszczenie struktury oddziałują na inne składniki ekosystemu – zasoby wodne, pokrywę roślinną, faunę i mikroorganizmy glebowe – nakręcając spiralę, która w efekcie prowadzi do powstania opustoszałego i jałowego krajobrazu.
„Ludziom często ciężko przychodzi zrozumienie lub choćby dostrzeżenie skutków pustynnienia, ponieważ generalnie zjawisko to postępuje skrycie i niezauważalnie. Jednakże jego wpływ środowiskowy na produkcję rolną, zwiększenie kosztów ekonomicznych na skutek powodzi i osuwania się gruntu, wpływ na biologiczną jakość krajobrazu oraz całościowy wpływ na stabilność ekosystemu lądowego, każą nam zaliczać pustynnienie do najpoważniejszych problemów środowiskowych w Europie” – mówi José Luis Rubio.
Źródło: eea.europa.eu
Fot: www.freeimages.com/photo/1262982
